10. O sorriso dunha estrela

O meu pai cando conducía o Ponferrada - Lillo. 
Moitos anos antes de que eu argallara esta ficción.

                A Leonardo chegoulle a hora da morte entre lusco e fusco. Tiña 89 anos e levaba case a metade ensaiando un enigmático sorriso co que pretendía firmar a historia da súa vida. Daría paso así ó descubrimento do gran segredo.

            Helena entrou como unha exhalación na casa, encargábase de mellorar a vida de Leonardo, acompañándoo e colaborando nas actividades da súa vida diaria. Un agarimo especial fluía entre eles, en ocasións ela tíñao confundido con amor, a pesares da diferenza de idade e de que el se estremecía aínda falando dunha paixón de tempos máis mozos. Durante o derradeiro ano fora insistente lembrando a aquela outra muller que parecía non ter perdido nunca, rememoraba os seus ollos, o seu cabelo...

            Achegouse a el, tomou a súa fría man, observou o seu sorriso e non puido evitar ela mesma esbozar outro moi tenro. Pola súa mente pasaron vivencias compartidas e desexou abrazar aquel corpo morto. O contacto foi estraño, sentiu un renxer no peito, un son que desprendía o papel da mensaxe que debía chegar a ela e que despuntaba xa polo escote do pixama azul. Dicía así: “Para Helena. Un último desexo”.  Coa mirada nubrada puido ler aquela caligrafía de pouca escola e moita intelixencia.

Querida Helena. Nos últimos anos a túa presenza fíxome moi feliz. Agradezo os teus coidados que lograron que a decadencia do meu corpo non fora impedimento para seguir adiante ata o día da miña morte, que como ves chegou.  O meu desexo é que realices o que eu non puiden facer, liberar a miña amada, para que poida retornar ó mundo do que eu a ocultei.  O lugar onde poderás atopala descubriralo unha vez que sexa soterrado.

Un forte abrazo.

Leonardo Taboada

            Gardou con delicadeza a carta e xestionou a despedida. Chegaron familiares, amigos… en minutos a casa encheuse de persoas que prepararon ó defunto para o seu evento final e choraron ó finado. O funeral foi relixioso, o coro alzaba a súa voz ós ceos, esperando así abrir as portas do máis alá proclamando que a morte non é o final do camiño. Helena chorou en silencio e comezou a pensar por primeira vez no significado daquela carta que falaba de liberar a unha muller. Desterrou a idea de que tivese algún sentido todo aquilo, o comportamento de Leonardo quizais delataba certa demencia, sospeitaba que un mundo imaxinario que só el coñecía podía ter xerminado no seu maxín.

            A ausencia do ancián supuxo para a súa auxiliar un sentimento de duelo que lle facía temer que a magoa e a incerteza emborrallase os recordos. Non barallou moito no tema porque aquela mesma noite a carta cobrou sentido, o son persistente do teléfono non cesou ata que descolgou o auricular e a voz dunha muller anunciou un encontro. A lúa chea iluminaba a entrada da casa de Helena engadindo certo aire de misterio, a avogada de Leonardo entregoulle un sobre lacrado a súa atención. Pousou suavemente o paquete sobre a mesa da cociña, temía o que puidese conter, todas as súas conxecturas rozaban o delirio.

            Resgou coa axuda dunhas tesoiras o sobre sepia e baleirou o seu contido sobre a superficie de madeira, observando o colaxe que se formara sen pretendelo. Unha foto de Leonardo en branco e negro ó volante dun autobús que hoxe sería unha reliquia de museo, unha ilustración que parecía representar unha constelación de estrelas, un mapa multicolor, recortes de xornal, unha chave enorme… e unha cuartilla, quizais nexo de unión de todos aqueles elementos dispares. Naquel intre preguntouse se estaba soñando ou se se estaba convertendo en cómplice de non sabería definir que, confiaba na bondade de aquel home polo que decidiu seguir adiante ata o final.

Quedara sen traballo co cal tiña todo o tempo do mundo para compracer os desexos do que aínda era o seu xefe, pagáballe sempre por adiantado con xenerosidade e quedaban un par de semanas para finalizar o mes. Agarrou a cuartilla y leu lentamente.

Querida Helena. No mapa atoparás o lugar exacto onde te agarda para que a leves a onde lle rendan honores. Confío na túa lealdade.

Unha forte aperta.

Leonardo Taboada

Non daba creto, temía o peor pero parecíalle imposible, gardou de novo o contido no sobre que a súa vez permanecería dentro da mochila violeta ata o día seguinte. Durmiu placidamente e soñou tanto que endexamais recordaría nin o último soño, ou si?. A súa mente inconsciente articulou miles de desenlaces para esta historia, que a convertía en peza fundamental dun descubrimento que o tempo diría se era relevante ou unha broma do destino. Amenceu cun sorriso e sen un ativo de preocupación, estaba segura de que sabería o que debía facer en cada intre, incluso se debía chamar á policía e informar sobre a persoa que tanto quixera.

Seguiu as instrucións do croques, a liña de autobuses deixouna no pobo de Lillo, camiñou uns minutos antes de chegar a unha casa rural de pedra case en ruínas en medio da nada. Unha construción adxacente chamou a súa atención, o portalón atraeu a súa curiosidade, sacou a chave da mochila e introduciuna na pechadura. O espazo en penumbra que se abriu ante ela non tiña nada que ver cun garaxe común, o olor a herbas aromáticas inundaba o ambiente extraordinariamente acolledor. Un raio de luz entrou pola fiestra coma se dun rosetón se tratase e iluminou de cores cálidos o interior, a paz apoderouse de aquel lugar e ante os seus ollos admirou por segunda vez o vehículo que aparecía na fotografía de Leonardo. O autocar antigo presidía a estancia coroado cun letreiro enorme que anunciaba as viaxes que ofertaba noutro tempo: Ponferrada – Lillo. Debía poñerse ó volante e liberar aquel vehículo do paso do tempo?

Achegouse sixilosamente coma se temese espertar a alguén, temía alterar aquela paz que a embriagaba. Ó chegar á porta esta abriuse coma se a estivese agardando. Imaxinaba que aquela situación fora vivida por Leonardo ata que o seu estado de saúde o imposibilitou para acudir o santuario particular. Subiu, non había asentos, foran substituídos por bancos de madeira, sentíase como se entrase por primeira vez nunha catedral e tivo tentacións de pedir tres desexos como dita o costume. O teito simulaba unha bóveda de estrelas, imaxinouse capaz de tocar o ceo, dende onde quizais Leonardo a estaría vendo. De novo o sol que xogaba fora entre as nubes lanzou un destello intenso que proxectou un feixe de luz cara o fondo do autocar. Os seus ollos craváronse nela, no seu cabelo, nos seus ollos, no seu sorriso… Camiñou ata tela diante, a porta pechouse de súpeto e unha voz en off invadiuno todo:

“Se saíu como planeei estás aquí Helena. Non te asustes, non tes nada que temer, son un pobre vello que xa descansa en paz e que so ten agradecemento para ti. Cando te vin por primeira vez souben que serías o meu anxo, a que me coidaría na vellez e a que me axudaría a que, a muller que tes ante ti, saia á luz.

Sendo neno tiña dúas paixóns, unha era escoitar ó mestre Mateo, que adoraba a arte y a astronomía. Acudía ó colexio cando mo permitían as tarefas do campo. Cando levaba o gando á serra descubrín a miña segunda paixón, comezaban a construír pistas e un día vin un autocar que serpeaba entre as montañas. O son de aquel motor Perkins atraíame e dábame medo a un tempo.

Cumprín o servizo militar en África onde obtiven o permiso de conducir e co tempo alcancei o gran soño, conducir autobuses. Unha tarde, neste autocar onde estás, que recuperei do despezamento, sucedeume o que cambiaría a miña vida.

O mestre Mateo xa ancián subiu un día apresuradamente, sentouse preto de min e contoume que se lle ía a vida. Antes de baixarse do vehículo  dixo nun murmurio que o paquete que lle axudara a cargar tan coidadosamente era o seu legado, e era para min. Quedei sen palabras da emoción e o velo afastarse berrei un “Grazas profesor” que foi correspondido coa derradeira mirada do mestre e un sorriso especial.

Descubrín á que sería o meu amor verdadeiro, á que quixen en segredo... Custoume quitar todo aquel papel de diferentes grosores e texturas que a cubrían para preservala do mundo, souben que non me desprendería de ela endexamais. Pero lendo un día o xornal xurdiume a dúbida de se tería irmás, como insinuaba a teoría do mestre, que poderás ver nos arquivos que gardo. El chamouna Maia por unha inscrición ó dorso. Eu proporcioneille un fogar entre as estrelas. En fin, é túa, así como este santuario que a alberga”.

A Gioconda, tamén coñecida como Mona Lisa, de Leonardo da Vinci. 

O parecido do cadro coa Gioconda de Leonardo era evidente pero todo aquilo sen deixar de ser emocionante soaba a fantasía, se non houbera unha morte de por medio pensaría que se trataba dalgún tipo de brincadeira. Recordou un dos recortes gardado por Leonardo no sobre: “A Gioconda ten unha xemelga en Madrid”. Sorriu, que parentesco tería Maia?, igual descendente como boa copia, non necesariamente irmá. O certo é que se sentía aliviada de que aquela muller sorrise impertérrita dende o lenzo, temía atopar un corpo momificado co que recordou de súpeto que soñara.

A nai de Norman Bates en Psicosis, dirixida por Alfred Hitchcock en 1960. 

          Estudou os arquivos do mestre con ansias de saber, protexeu o cadro con todo aquel material de embalaxe que a transportara noutro tempo e decidiuse a investigar. O día seguinte Maia viaxaba nun lugar seguro cara Madrid, ó volante ía Raúl que foi relevado polo seu compañeiro e non puido evitar sentarse a carón da moza.

-       Ola Helena.

-       Ola Raúl, había moito tempo que non nos viamos.

-       Dende o instituto, non? – matizou el.

-       Non sabía que traballabas aquí.

-       Despois de terminar Historia, non lograba un traballo estable e optei por este camiño sobre rodas.

Recomendoulle un hostal e quedaron esa mesma noite para conversar. El dispoñía duns días libres e ela necesitaba un aliado. Cando Helena lle ensinou a ilustración da constelación de estrelas, recoñeceu ó instante as Pléiades, aquilo convenceuna por completo de que Raúl era a persoa indicada para axudala.

-       Para os antigos Gregos as Pléiades eran sete irmás. Os seus pais eran Pleione e Atlas.

-       O que foi condenado por Zeus a soster o ceo - comentou ela.

-       Certo. Un día as Pléiades estaban viaxando coa súa nai e atoparon o cazador Orión. Que namorou de Pleione e as súas fermosas fillas e tratou de ganarse o seu amor perseguíndoas, polo que Zeus interveu e transformou ás mulleres en pombas para axudalas a fuxir.

-       E elas voaron cara o ceo ata converterse en estrelas.

Helena contoulle do seu traballo como auxiliar, o segredo de Leonardo, a teoría do mestre de que había 7 cadros similares asociados a cada estrela da constelación e o seu viaxe ó Museo do Prado na procura de respostas. Raúl desexaba ver o cadro, non era un experto pero tiña criterio. Unha vez que admirou a representación calcada a Gioconda e a documentación, propuxo consultar a cuestión ó propio museo.

Xa no Prado non houbo obxeccións de estudar o asunto, á vista do que tiñan entre mans. O entusiasmo dunha das restauradoras fixo que logo tiveran novas.  As pescudas daban resultados, a falta de un estudio exhaustivo María Rodríguez inclinábase sobre o cadro da familiarmente coñecida como Maia e sorría.

-       Non me atrevo a dicir nada, leva o seu tempo datar, determinar procedencia, autoría... Maia non so é o nome dunha estrela, non me quero aventurar pero, irremediablemente veume á cabeza certa conexión coa obra de mulleres artistas do Renacemento que permanecen no anonimato. Quizais fora pintada na sombra, parece unha copia tan real pero ó mesmo tempo tan persoal, o sorriso parece reflectir un novo enigma e na súa mirada podo intuír máis segredos.

Foi unha sensación liberadora deixar a Maia naquel lugar pero, aínda así, para quitarlle dramatismo á despedida, Raúl plantexou a Helena unha proposición inesperada. Sentíase capaz de poñer en funcionamento o autocar de Leonardo, poderían percorrer o mundo no Ponferrada-Lillo. Foi así como Helena descubriu a paixón por viaxar, sorrir, o amor a arte… e que a vida da sorpresas agradables, se estás disposta a vivila con intensidade.

As Pléiades («pombas» en grego), tamén coñecidas como as sete irmás.